Javna ustanova Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske centralna je muzejska ustanova za obavljanje muzejske djelatnosti u Republici Srpskoj.

Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske osnovan je 1971. godine odlukom Skupštine Opštine Banjaluka kao Umjetnička galerija u Banjaluci.  Umjetnička galerija nastala je nakon akcije likovnih umjetnika sa prostora bivše Jugoslavije i drugih krajeva svijeta, koji su se solidarisali sa Banjalukom, pogođenom katastrofalnim zemljotresom 26. i 27. oktobra 1969. godine. Zajedničkom akcijom solidarnosti, istaknuti jugoslovenski slikari, istoričari umjetnosti i prijatelji Banjaluke, kao pomoć nastradalom gradu prikupili su približno 750 umjetničkih djela, što je poslužilo kao temelj za osnivanje institucije i činilo njen početni fundus.

Novoimenovana Galerija imala je zadatak da sistematski istražuje, prikuplja, proučava, čuva, obrađuje, restauriše, konzervira i javno izlaže umjetnička djela iz oblasti likovne umjetnosti, kako domaćih tako i stranih autora. Njen doprinos ogledao se i u unapređivanju likovne kulture i umjetnosti  na širem prostoru svog djelovanja, kao i širenju i razvijanju smisla za likovnu umjetnost kod publike uopšte.

Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske nalazi se u jednoj od najreprezentativnijih građevina Banjaluke –  staroj austrougarskoj željezničkoj stanici sagrađenoj 1891. godine, koja je 1981. namjenski adaptirana  za potrebe muzejske institucije, čime su zadovoljeni  muzeološki standardi. Objekat je 2007. godine proglašen nacionalnim spomenikom od strane Komisije za očuvanje  nacionalnih spomenika BiH, te zahtijeva specifične mjere zaštite.

Prva stalna postavka Umjetničke galerije otvorena je i predstavljena publici 22. aprila 1981. godine, čime su izdvojena ključna djela iz fundusa Galerije koja su prezentovala najznačajnije pojave jugoslovenske umjetnosti druge polovine XX vijeka. Ubrzo potom, svojim programskim aktivnostima i intenzivnom komunikacijom sa umjetnicima, Umjetnička galerija profilisala se i razvila u jezgro likovnog stvaralaštva sredine. Tokom svog višedecenijskog djelovanja, Galerija je imala nekoliko modifikovanih stalnih postavki, da bi u novijem periodu stalna postavka bila izmještena, a fundus predstavljan kroz povremene tematski koncipirane izložbe.

Jedna od najvažnijih aktivnosti institucije bila je bijenalna manifestacija „Jesenji salon“, koja je pokrenuta 1962. godine, održana četrnaest puta, a većim dijelom njenog trajanja glavni organizator bila je Umjetnička galerija.

Odlukom Vlade Republike Srpske, Umjetnička galerija preimenovana je 1994. godine u Galeriju likovnih umjetnosti Republike Srpske i tada je postala centralna muzejska republička institucija, zadužena za oblast likovne umjetnosti. Uočavanje nesklada između naziva Galerije likovnih umjetnosti RS i onoga što je ona profesionalno radila, dovelo je do preimenovanja institucije u Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske, odlukom Vlade Republike Srpske, 10. februara 2004. godine. Organizacija stručnog rada Muzeja nastavila je da prati već od ranije utvrđenu praksu razvijanja složene muzejske institucije, u kojoj su se koncipirale osnovne karakteristike savremenog muzeološkog rada.

U okviru Muzeja djeluju četiri odjeljenja: Odjeljenje zbirki, Informaciono-dokumentacioni centar i biblioteka, Odjeljenje za edukativne programe i Odjeljenje za izložbene i programske djelatnosti.

Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske jedina je muzejska institucija u Republici Srpskoj sa ovim nazivom i usko je profilisana za oblast savremene umjetnosti. Svoju djelatnost Muzej usmjerava na aktivno podsticanje razvoja savremene umjetničke scene prostora na kome djeluje, funkcionišući kao jezgro prikupljanja, proučavanja i predstavljanja savremenih umjetničkih praksi. Sa druge strane, svoje programske aktivnosti Muzej bazira i na međunarodnoj saradnji sa relevantnim institucijama, čime je omogućeno aktivno praćenje i prezentovanje aktuelnih umjetničkih tokova. Zahvaljujuću ovim aktivnostima aktivirana je veoma živa i dinamična savremena scena, čiji dometi su prepoznati i u međunarodnim okvirima.

Najznačajniji dosadašnji projekat institucije jeste organizacija, produkcija i prezentacija Paviljona Bosne i Hercegovine na 55. Venecijanskom bijenalu 2013. godine, za koji je izabrana izložba „Vrt uživanja“ Mladena Miljanovića, kao i na 57. Venecijanskom bijenalu 2017. godine, za koji je izabrana izložba “University of Disaster” Radenka Milaka u saradnji sa Romanom Uranjekom i internacionalnim gostima.

Među najvažnije međunarodne projekte Muzeja ubrajaju se izložbe „Nova religija” britanskog umjetnika Dejmijana Hersta 2016. godine, te izložba „Taština malih razlika” britanskog umjetnika Grejsona Perija 2017. godine, koje su realizovane u saradnji sa British Council-om.

Muzej je aktivan član međunarodne organizacije ICOM i redovno obilježava „Međunarodni dan muzeja“ i manifestaciju „Evropska noć muzeja“.

U okviru internacionalne nagrade „Živa“, koju dodjeljuje Forum slavenskih kultura za najbolji muzej jugoistočne Evrope, Muzej je 2014. godine nagrađen specijalnim priznanjem za kreativnost, a istaknuta je i njegova značajna uloga u odnosu prema lokalnoj zajednici i podsticaju stvaralaštva mladih umjetnika.

Povodom obilježavanja Dana Grada 22. aprila 2016. godine, Muzeju savremene umjetnosti Republike Srpske uručena je nagrada „Plaketa Grada Banja Luka“. Ovo značajno priznanje Muzeju je pripalo za izuzetna ostvarenja u oblasti kulture i umjetnosti, a dodijeljeno je na osnovu inicijativa za dodjelu nagrada i priznanja najzaslužnijim ustanovama.